Το Λοΐ και η απογραφή του Βασιλείου του Μορέως (1704)
Μετά τον νικηφόρο Πόλεμο του Μορέως (1684–1699), η Βενετία απέσπασε ολόκληρη την Πελοπόννησο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την οργάνωσε διοικητικά ως «Βασίλειο του Μορέως» (Regno di Morea). Για να κατανοήσει και να ελέγξει τα νέα της εδάφη, η βενετική Γερουσία διέταξε τη σύνταξη μιας πλήρους γεωγραφικής και φορολογικής απογραφής. Επικεφαλής της προσπάθειας τέθηκε ο τοπογράφος μηχανικός Giust’ Emilio Alberghetti, ο οποίος υπέβαλε το 1704 το χειρόγραφο Breve Descrittione del Regno di Morea.
Η Πελοπόννησος διαιρέθηκε σε τέσσερις επαρχίες (Ρωμανία, Αχαΐα, Μεσσηνία, Λακωνία) και 24 εδαφικά διαμερίσματα. Η Κορώνη αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους κόμβους, συνδυάζοντας στρατιωτικό κάστρο, λιμένα και διοικητικό ταμείο. Στο τρίτο διαμέρισμα της επαρχίας αυτής — που χαρακτηρίζεται ως tutto montuoso, δηλαδή «ολότελα ορεινό» — καταγράφηκε και ο οικισμός Lay, ο οποίος ταυτίζεται με το σημερινό Λοΐ Μεσσηνίας.
Καταγραφή του οικισμού ως “Lay”
Το Lay εμφανίζεται στον κατάλογο των 62 χωριών που υπάγονται διοικητικά στην πόλη της Κορώνης (Città di Coron). Η καταγραφή, εκτός από γεωγραφική, είχε και φορολογικό χαρακτήρα: προσδιόριζε τους πόρους κάθε οικισμού και την υπαγωγή του στο βενετικό δίκτυο επιτήρησης.
Η παρουσία του τοπωνυμίου Lay στο επίσημο απογραφικό έγγραφο του 1704 αποτελεί μία ακόμη επιβεβαιωμένη ιστορική μαρτυρία του χωριού. Το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στην απογραφή δηλώνει διοικητική συγκρότηση, σταθερή εγκατάσταση πληθυσμού και ενσωμάτωση στη δομή ελέγχου που εγκαθίδρυσε το βενετικό κράτος στη μεσσηνιακή ενδοχώρα.
Η διοικητική ενότητα της Κορώνης και τα χωριά της
Το Τρίτο Εδαφικό Διαμέρισμα της Κορώνης συγκροτούνταν από 62 χωριά και την ίδια την πόλη της Κορώνης ως διοικητικό κέντρο. Η συνολική ενότητα περιγράφεται ως ορεινή.
Ο κατάλογος των χωριών, όπως καταγράφηκε από τον Alberghetti, έχει ως εξής:
Auramio, Carali, Capsià, Filipachi, Trippi, Casteni, Caracasili, Alistari, Castagna, Pera, Paniperi, Caicali, Sunali, Cacorema, Xeugalatia Reisi, Xeugalatio, Clissura, Xeugalatio Mistrachi, Petriades, Agiandriades, Lichizza, Vassilichi, Marinù, Langada, Armegnicas, Corizogli, S. Dimitri Cato, Botu, Vunaria, Potamia, Arapocorì, Romiri, Garburia, Pelecanada, Lay, Misca, Lefia, Francha, Corremi, Ismailù, Caracapiò San Dimitri apano, Xeugalatio S. Soffia, Mussuli Fanari, Sumon bei, Cadirogli, Aidigni, Sarachià, Lithari, Goua, Gomaterò Clochina, Valtuca, Alichiacaià, Caplagni, Copanachi, Luchissa, Carteriades, Dragugia, Cuzzumadi, Anasogli.
Γεωγραφική σημασία και ιστορική συνέχεια
Η ένταξη του Λοΐ στο ορεινό διαμέρισμα της Κορώνης φανερώνει αγροτικό χαρακτήρα και εξάρτηση από την πόλη-φρούριο για τις βασικές διοικητικές λειτουργίες. Το Lay λειτουργούσε οργανωμένα σε ένα δίκτυο κοινοτήτων που συντηρούσαν την ενδοχώρα και συνδέονταν με τις κεντρικές δομές του βενετικού κράτους μέσω κάστρων, δρόμων και ταμείων.
Η τεκμηρίωση αυτή αναδεικνύει το Λοΐ ως οικισμό με μακρά παρουσία.
