Η εκπροσώπηση του Λοΐου στην εκλογή παραστάτη της επαρχίας Ανδρούσας
Ο πρόκριτος Γιαννάκης (χωρίς επώνυμο) υπογράφει ως εκπρόσωπος του χωριού Λοΐ στην πράξη εκλογής που πραγματοποιήθηκε στην Ανδρούσα, στις 14 Σεπτεμβρίου 1824. Η πράξη αυτή αφορά την ανάδειξη του μοναδικού παραστάτη της επαρχίας Ανδρούσας για το Γ΄ Βουλευτικό Σώμα, βάσει του εκλογικού νόμου του 1823. Η συμμετοχή του Γιαννάκη επιβεβαιώνει την ένταξη του Λοΐου στη διαδικασία αντιπροσώπευσης της επαρχίας κατά τη διάρκεια του Αγώνα.
Το θεσμικό πλαίσιο του Βουλευτικού Σώματος
Το Βουλευτικό ήταν ένα από τα δύο ανώτατα πολιτειακά όργανα που προέβλεπε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος του 1822, με αρμοδιότητα τη νομοθετική λειτουργία από κοινού με το Εκτελεστικό. Μετά τη Β΄ Εθνοσυνέλευση του 1823 το Εκτελεστικό σώμα έχασε το δικαίωμα της απόλυτης αρνησικυρίας, ενώ κρίσιμες εξουσίες, όπως ο διορισμός διοικητών επαρχιών και η σύναψη δανείων με εγγύηση εθνικής περιουσίας, μεταβιβάστηκαν πλέον στα δύο σώματα από κοινού.
Τα μέλη του Βουλευτικού, γνωστά ως παραστάτες, εκλέγονταν κάθε χρόνο από τις επαρχίες. Για να συνεδριάσει το σώμα απαιτούνταν απαρτία των δύο τρίτων, ενώ οι συνεδριάσεις διεξάγονταν καθημερινά.
Ο εκλογικός νόμος του 1823 και η διαδικασία εκλογής
Η εκλογή των παραστατών για το Γ΄ Βουλευτικό βασίστηκε στον αναθεωρημένο εκλογικό νόμο που ψηφίστηκε στις 16 Απριλίου 1823 και καταχωρίστηκε στον Κώδικα των Νόμων με αριθμό ΙΖ΄. Ο νόμος προέβλεπε έμμεση εκλογή: κάθε χωριό εξέλεγε ευυπόληπτους πολίτες, οι οποίοι συνέρχονταν στην πρωτεύουσα της επαρχίας και εξέλεγαν μεταξύ τους τον παραστάτη.
Η ψήφος κάθε εκλεκτού μετρούσε ανάλογα με τον αριθμό των οικογενειών που τον είχαν εκλέξει: δεν είχε δηλαδή μία απλή ατομική ψήφο, αλλά τόσες ψήφους όσες και οι οικογένειες από τις οποίες είχε λάβει εντολή. Με τον τρόπο αυτό, η εκπροσώπηση ήταν πληθυσμιακά αναλογική.
Οι επαρχίες με λιγότερους από 25.000 κατοίκους, όπως η Ανδρούσα, εξέλεγαν έναν παραστάτη. Οι υποψήφιοι όφειλαν να είναι Έλληνες, άνω των 25 ετών, και είτε αυτόχθονες είτε μόνιμοι κάτοικοι της επαρχίας με ακίνητη περιουσία.
Η εγκύκλιος υπ’ αρ. 3641 για την επίσπευση της εκλογής παραστατών (8 Αυγούστου 1824)
Καθώς πολλές επαρχίες αργούσαν να αποστείλουν τους αντιπροσώπους τους, η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος, στις 8 Αυγούστου 1824, με την έκδοση της εγκυκλίου υπ’ αρ. 3641, αναφέρεται στην κρισιμότητα της συγκυρίας και επισημαίνει την ανάγκη άμεσης ανάδειξης παραστατών.
Η εγκύκλιος απευθύνθηκε και στην επαρχία Ανδρούσας, η οποία περιλαμβανόταν στον κατάλογο των επαρχιών που δεν είχαν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους. Με αυστηρό τόνο, η Διοίκηση υπενθυμίζει στις τοπικές κοινότητες ότι η καθυστέρηση δημιουργεί εμπόδια στη σύγκληση της Γ΄ Περιόδου του Βουλευτικού Σώματος και ότι οι τοπικές αρχές φέρουν ευθύνη.
«Προ καιρού έπρεπε να είναι συναθροισμένοι οι Παραστάται διά ν’ αρχίση τακτικώς η Γ΄ Περίοδος της Διοικήσεως.»
«Στοχασθήτε πόσην βλάβην φέρει η αμέλειά σας αύτη και ότι είσθε υπεύθυνοι διά τούτο.»
«Διατάττεσθε αύθις χωρίς περαιτέρω αναβολής […] εκλέξετε τον παραστάτην σας και αποστείλετέ τον όσον τάχος όπου διατρίβει η Διοίκησις.»
Οι λόγοι καθυστέρησης στην εκλογική διαδικασία
Η καθυστέρηση δεν οφειλόταν αποκλειστικά σε αμέλεια. Σε πολλές επαρχίες, ιδίως της Πελοποννήσου, η διεξαγωγή εκλογών παρεμποδιζόταν από τις συγκρούσεις του δεύτερου εμφυλίου πολέμου.
Σε άλλες περιοχές, η καθυστέρηση οφειλόταν στην παρουσία οθωμανικών στρατευμάτων· στην Εύβοια και στην Πάτρα, για παράδειγμα, η διατήρηση φρουρίων υπό οθωμανικό έλεγχο καθιστούσε πρακτικά αδύνατη την εκλογική διαδικασία. Συχνά, οι εκλογές πραγματοποιούνταν σε διαφορετικό τόπο, όπου είχαν καταφύγει οι κάτοικοι, όπως στη Θήβα ή στο Ναύπλιο. Οι παραστάτες της Κρήτης εξελέγησαν επίσης από πρόσφυγες που είχαν καταφύγει εκτός νησιού, λόγω της καταστολής της εξέγερσης.
Το Γ΄ Βουλευτικό συγκροτήθηκε σταδιακά, με αντιπροσώπους που προσέρχονταν καθ’ όλη τη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του 1824.
Η πράξη εκλογής του παραστάτη Κωνσταντίνου Φίλου (14–18 Σεπτεμβρίου 1824)
Μέσα σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο καθυστερήσεων, αλλά και υπό την πίεση της Διοίκησης, η επαρχία Ανδρούσας προχώρησε τελικά στη σύγκληση των προκρίτων και δημογερόντων της και ολοκλήρωσε την εκλογή του παραστάτη της. Η σχετική πράξη συντάχθηκε στην Ανδρούσα στις 14 Σεπτεμβρίου 1824 και επικυρώθηκε τέσσερις ημέρες αργότερα.
«Συνελθόντες τὴν σήμερον ἅπαντες οἱ κάτοικοι τῆς ἐπαρχίας Ἀνδρούσης καὶ οὐ μικρὸν περὶ τῶν τῆς πατρίδος πραγμάτων συσκεφθέντες, κοινῇ ψήφῳ καὶ γνώμῃ ἐξελέξαμεν διὰ Παραστάτην τῆς ἡμῶν ἐπαρχίας τὸν κύριον Κων. Φίλον, τὸν ὁποῖον γνωρίζοντες ἄνδρα τίμιον, εὐυπόληπτον καὶ τῶν πραγμάτων πεῖραν ἔχοντα, ὡς τοιοῦτον συνιστῶμεν πρὸς τὴν Ἑλληνικὴν (πατρίδα), ὁ οποῖος δυνάμει τοῦ παρόντος ἡμῶν ἐνυπογράφου (=πρακτικοῦ) ἔχει τὴν πληρεξουσιότητα ἀπὸ ὅλην τὴν ἐπαρχίαν καὶ θέλει γνωρίζεται γνήσιος καὶ νόμιμος Παραστάτης, φέρων πρόσωπον τῆς ἡμετέρας ἐπαρχίας διὰ τὴν τρέχουσαν δευτέραν καὶ τρίτην περίοδον.
Ἐξ Ἀνδρούσης τῇ 14 7βρίου 1824.»Οι πρόκριτοι των χωρίων της επαρχίας:
Γερομήτρος Πέτροβας Ανδρούσης, Γεωργάκης Τριανταφυλλόπουλος από χωρίον Δράγγα, Γιάννος Κολοφωλιάς από χωρίον Μηλιώτη, Γιαννάκης (χωρίς επώνυμον) από το Λοΐ, Κυρ. Σταυρόπουλος από Στρέφι, Αναστ. Πολυχρονόπουλος από Κυνηγού, Φωτ. Μυλωνόπουλος από Πολαίνα, Κων. Κορμάς από Κεφαλληνού, Δημ. Καλάς (;) από το Σιάμαρι, Δήμος Ηλιόπουλος από το Μαγγανιακό, Κων. Πετρόπουλος από Ζαγάραινα, Νικ. Τσουμάκης από το Ντάρα, Αναστ. Κωνσταντακόπουλος από το Βλάσι, Γιάννης Κακουρόγιαννης από το Μαργέλι, Στάθης Καναβός από το Ζαπάντι, Πουλής Τσάκαλης από το Κοντογόνι, Δημητράκης (χωρίς επώνυμο) από το Νταλακλί, Παν. Κλεφτογιάννης από τα Ζερμπίσια, Φώτης Τζάνος από Μουσταφάμπασσα (Αριστομένης), Αθαν. Παναγόπουλος από τη Βασιλάδα, Παν. Ντόγκας εξ Ανδρούσης, Παν. Πουλόπουλος από Καλαμαρά, Νικ. Κοντόπουλος από τα Σπητάλια, Αναστ. Τσαρουχάς από το Αλητσελεπή.
Οι δημογέροντες:
Οικονόμος (ιερεύς) Δημήτριος, Μάρκος Αλεβιζόπουλος από Γαράτζα (Μέλπεια), Ηλ. Κατσιώλης από Αγριλόβουνο, Γεώρ. Κωστόπουλος από Λυκουρέσι (Δασοχώρι), Ανδρέας Ζηπέτας (?) από Μάλτα, Αθ. Γκόνος από Ματζούρι (Πολίχνη), Κων. Νάνος από Μπούγα (Καλλιρρόη), Γιάννης Θεοδορόπουλος από του Μήλα, Ανδρούτσος Παπαδήμας, Φώτης (χωρίς επώνυμον) από Μπέτσι, Γεώρ. Κουτσούκος από Γουδιάμζ (?), Γεώρ. Μπρισκολαλέξης, Αναγν. Οικονόμου από Μπουρνάζι, Θεόδ. Λαμπρόπουλος από Μαυρομάτι, Παν. Πετρόπουλος, Γεώρ. Αλευράς από Πιπερίτσα.
⸻
«Επεβεβαιώ ως όπισθεν ότι συνήλθον εἰς ἓν καὶ ἔκλεξαν τὸν κύριον Κων. Φίλον ὡς Παραστάτην τῆς ἐπαρχίας ταύτης, κοινῇ ψήφῳ καὶ ἡ ἐκλογὴ τοῦ ἔγινε νόμιμος καὶ τακτικὴ, καὶ οὕτως ὑπεγράφθησαν οἱ δημογέροντες καὶ οἱ πρόκριτοι τῶν χωρίων τῆς ἐπαρχίας κατ’ ἔμπροσθεν ἡμῶν καὶ αἱ ὑπογραφαὶ εἶναι γνήσιαι τῶν ἰδίων.
Ἐξ Ἀνδρούσης τῇ 18 7βρίου 1824.
Ὁ Ἔπαρχος τῆς ἐπαρχίας Ἀνδρούσης
Μ. Κ. ΠάγκαλοςὍ,τι ἦσαν ἀπαράλλακτον τῷ πρωτοτύπῳ.
Ὁ Β΄ Γραμματεύς
Ἀνδρέας Παπαδόπουλος
Τ. Σ. (Βουλευτικόν Σῶμα)
Κατακλείδα
Η πράξη εκλογής του παραστάτη της Ανδρούσας αποτυπώνει με σαφήνεια τη λειτουργία της τοπικής πολιτικής εκπροσώπησης κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Παρά τις δυσκολίες της περιόδου, οι κάτοικοι των χωριών, ανάμεσά τους και του Λοΐου, συμμετείχαν ενεργά στη διαδικασία συγκρότησης των πολιτειακών θεσμών.
Η συλλογική υπογραφή προκρίτων και δημογερόντων από δεκάδες οικισμούς φανερώνει τη βούληση των τοπικών κοινωνιών να ενταχθούν στον κοινό εθνικό βηματισμό, ακόμη και υπό συνθήκες πολέμου και ανασφάλειας. Το τεκμήριο της Ανδρούσας αποτελεί, έτσι, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μετάβασης από τον εντοπιτισμό στη συγκροτημένη διοίκηση, όπως αυτή θεμελιώθηκε μέσα στον Αγώνα.
