Το Λοΐ στη Διαδρομή 41 του «Περιηγητικού, ιστορικού και αρχαιολογικού οδηγού της Ανατολής»
Το 1861, στο Παρίσι, κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Hachette ένας ογκώδης ταξιδιωτικός τόμος με τίτλο «Περιηγητικός, ιστορικός και αρχαιολογικός οδηγός της Ανατολής» (Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient), με συγγραφείς τους Adolphe Joanne και Émile Isambert.
Όπως σημειώνεται στο εξώφυλλό του, το έργο καλύπτει τη Μάλτα, την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή και την Ασιατική Τουρκία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Πετραία Αραβία, το Σινά και την Αίγυπτο· συνοδεύεται από 11 χάρτες και 19 σχεδιαγράμματα.
Ανάμεσα στα κεφάλαια του τόμου περιλαμβάνεται και μία διαδρομή στη Μεσσηνία με τίτλο De Messène à Navarin par Siamari et la forêt de Koumbès, δηλαδή «Από τη Μεσσήνη στο Ναβαρίνο μέσω Σάμαρι και του δάσους του Κουμπέ». Πρόκειται για τη Διαδρομή 41, που περνά από το Λοΐ (Logi στο κείμενο, σημερινά Διόδια Μεσσηνίας). Η διαδρομή διαρκεί 10 ώρες και 25 λεπτά.
Η Διαδρομή 41: Από το Μαυρομάτι στο Λοΐ μέσω Σάμαρι
Η διαδρομή ξεκινά από το Μαυρομάτι Ιθώμης. Για να φτάσει κανείς στο Λοΐ μέσω Σάμαρι (σημερινή Ελληνοεκκλησιά), απαιτείται η βοήθεια οδηγού, καθώς δεν υπάρχει διαμορφωμένος δρόμος και μέσα στο δάσος είναι εύκολο να χαθεί. Από το νότιο άκρο του χωριού, οι ταξιδιώτες περνούν από την Πύλη της Μεσσήνης (Αρχαία Μεσσήνη) και φτάνουν στο χωριό Σίμιζα (σημερινή Αρσινόη). Από εκεί, κινούνται κατά μήκος του βουνού Ψωριάρης και έπειτα από 45 λεπτά φτάνουν στο χωριό Σάμαρι, χτισμένο πάνω σε αμμώδη πλαγιά, ανάμεσα σε σκίνα.
Μέσα σε μια μικρή κοιλάδα στα δυτικά του χωριού υψώνεται μια χαριτωμένη ελληνική εκκλησία, πολύ αρχαία, η οποία διατηρείται χάρη στην απομονωμένη της θέση. Ξεχωρίζει για την κομψότητα του πρόναου και την ομορφιά της κατασκευής της. Στο εσωτερικό διατηρούνται τοιχογραφίες, ενώ λευκοί μαρμάρινοι κίονες υποστηρίζουν τον τρούλο. Πλάι στην εκκλησία βρίσκονται αρκετοί κορμοί κιόνων, που φαίνεται να προέρχονται από αρχαίο μνημείο.
Η πορεία συνεχίζεται νοτιοδυτικά, μέσα από διαδοχικούς μικρούς αμμώδεις λόφους καλυμμένους από σκίνα, μυρτιές και χαμηλές βελανιδιές, με ρεματιές ανάμεσά τους που τον χειμώνα μετατρέπονται σε χειμάρρους.
Σε απόσταση περίπου δύο ωρών από το Σάμαρι, οι ταξιδιώτες φτάνουν στο χωριό Λοΐ. Εκεί συναντούν τον δρόμο που συνδέει την Ανδρούσα με το Ναβαρίνο (Πύλος). Το τοπίο παραμένει άγριο και ακαλλιέργητο. Η διαδρομή συνεχίζεται μέχρι τον ποταμό Σκαριά, που εκβάλλει στον κόλπο της Κορώνης.
Από το Λοΐ στο Ναβαρίνο
Από τον ποταμό Σκαριά ξεκινά η ανάβαση στο Χατζοβούνι. Οι πλαγιές είναι χλοερές, διάσπαρτες με μεγάλους βράχους και βελανιδιές. Καθώς ο ταξιδιώτης ανεβαίνει, η θέα ανοίγει δεξιά και αριστερά προς το Ιόνιο και τον κόλπο της Κορώνης. Στην κορυφή του Χατζοβουνίου, κοντά σε λίγες χαρουπιές, ξεκινά το μεγάλο οροπέδιο με το δάσος του Κουμπέ.
Σε αυτό το σημείο, και μετά από πορεία 20 λεπτών, βρίσκεται ο μικρός οικισμός Αρναούταλι (σημερινό Πετρίτσι). Σε κοντινή απόσταση η διαδρομή συναντά τον δρόμο που συνδέει το Νησί (Μεσσήνη) με το Ναβαρίνο.
Η πορεία συνεχίζεται μέσα από το δάσος. Οι βελανιδιές περιγράφονται ως κολοσσιαίες. Μετά από μία ώρα και τριάντα λεπτά, οι ταξιδιώτες φτάνουν στο χάνι του Κουμπέ. Στα αριστερά υψώνεται η κορυφή του Κουμπέ και δεξιά βρίσκεται το ενετικό υδραγωγείο του Ναβαρίνου.
Καθώς η διαδρομή προχωρά, η θέα ανοίγει προς το Ιόνιο, τους βράχους της Σφακτηρίας και το λιμάνι του Ναβαρίνου. Ο δρόμος κατηφορίζει ήπια και διασχίζει λοξά μια πλαγιά για περίπου δύο ώρες. Στο τέλος, μια σύντομη και απότομη κατηφόρα οδηγεί σε μικρό οροπέδιο με ελιές, το οποίο αποτελεί προέκταση της πεδιάδας του Ναβαρίνου.
Λίγο πιο κάτω, μετά από μια τελευταία στροφή, εμφανίζεται η στέγη ενός σπιτιού. Έπειτα, η θέα προς το φρούριο και το λιμάνι του Ναβαρίνου γίνεται καθαρή ανάμεσα στα δέντρα. Η κάθοδος ολοκληρώνεται μέσα από ελαιώνα και καταλήγει στον δρόμο που οδηγεί στην είσοδο του φρουρίου, κοντά σε έναν ανεμόμυλο.
Χρήση της μαρτυρίας
Η περιγραφή της πορείας, με αναφορές σε εκκλησίες, οικισμούς, τοπική βλάστηση, ροή υδάτων και σημεία θέασης, παρέχει σπάνιες πληροφορίες για τη φυσική κατάσταση και τη λειτουργική γεωγραφία της περιοχής στα μέσα του 19ου αιώνα. Το κείμενο έχει συνταχθεί ως χρηστικός οδηγός. Σε αυτό το πλαίσιο, το Λοΐ εντάσσεται σε δίκτυο διαδρομής, γεγονός που αποτυπώνει τη φυσική του θέση μέσα στα τοπικά οδικά δίκτυα και την καθημερινότητα της εποχής.
