Από την Ανδρούσα προς το Λοΐ: τοπίο, σταθμοί και εντυπώσεις
Την άνοιξη του 1829, η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή, που είχε αναλάβει την τεκμηρίωση της φυσικής και ιστορικής γεωγραφίας της Πελοποννήσου, ξεκίνησε μια διαδρομή από την Ανδρούσα προς την Πύλο. Ήταν το τμήμα των φυσιοδιφών και γεωγράφων που επιχειρούσε καταγραφές πεδίου για το φυσικό περιβάλλον, τα τοπία, τα χωριά και τις πηγές του Μοριά.
Η ομάδα ακολούθησε πορεία προς τα δυτικά, διασχίζοντας περιοχές με βαθιές κοίτες και χαμηλές λοφοπλαγιές. Στη διαδρομή τους άφησαν στα αριστερά τους δύο μικρούς οικισμούς:
- Κάτω Νταλακλί (σημερινός Πολύλοφος), με 13 κατοίκους σε 3 οικογένειες
- Μάνεσι
Αφού αφήσαμε στα αριστερά μας τα χωριά Κάτω-Νταλακλί και Μάνεσι, φτάσαμε σε μια πεδιάδα στρωμένη με τρυφερό χορτάρι, σαν χαλί, όπου παντού φύτρωναν μυρτιές, σχίνα και άλλοι ευωδιαστοί θάμνοι που στόλιζαν το τοπίο. Εκεί μας περικύκλωσε ένα μεγάλο κοπάδι ζώων με κέρατα και νιώσαμε ικανοποίηση από αυτή τη συνάντηση, καθώς μας βεβαίωσε ότι ο στρατός του Ιμπραήμ δεν είχε αφανίσει εντελώς το είδος τους.
Η πηγή, το εκκλησάκι και το παρακλάδι του Βελίκα
Σε μικρή απόσταση από την πεδιάδα, η αποστολή σταμάτησε σε μια πηγή που αναφέρεται ως μία από τις καθαρότερες που είχαν συναντήσει ποτέ. Το σημείο αυτό περιλάμβανε δεξαμενή, μικρό εκκλησάκι, θάμνους, χαμηλή βλάστηση και ποτάμι.
Στο σημείο αυτό υπήρχε μια από τις πιο εντυπωσιακές πηγές από τις οποίες έχω ποτέ ξεδιψάσει. Το νερό της, με θαυμαστή καθαρότητα, γέμιζε μια μεγάλη τετράγωνη δεξαμενή […] Μια φτωχική εκκλησίτσα βρισκόταν εκεί κοντά· και λίγα μέτρα πιο πέρα κυλούσε, ανάμεσα σε δέντρα και θάμνους, ένα πρώτο παρακλάδι του ποταμού Βελίκα, που θα διασχίζαμε την επόμενη ημέρα και που εκβάλλει στον Μεσσηνιακό Κόλπο.
Το μέρος χρησιμοποιήθηκε για διανυκτέρευση και συλλογή βοτανικών και εντομολογικών δειγμάτων.
Το χωριό Logi ή Loki
Το Λοΐ (ή Λοκί), ήταν ένας μικρός οικισμός στους πρόποδες λόφων, λίγο μετά την πηγή. Το χωριό είχε 71 κατοίκους σε 19 οικογένειες, και υπαγόταν στην Επαρχία Ανδρούσας. Σύμφωνα με την καταγραφή, αποτελούνταν από περίπου δεκαπέντε σπίτια γύρω από έναν μεγάλο τετράγωνο πύργο, πρώην κατοικία ενός Οθωμανού γαιοκτήμονα.
Το διπλανό χωριό ονομαζόταν Logi ή Loki. Αποτελούνταν από περίπου δεκαπέντε σπίτια που υπάγονταν σε ένα κάστρο που περιλάμβανε έναν μεγάλο τετράγωνο πύργο, ο οποίος πριν από τον πόλεμο ήταν η κατοικία ενός πλούσιου Τούρκου άρχοντα. Ο Τούρκος αυτός ήταν αναμφίβολα ένας από τους πλέον προνομιούχους στον Μοριά, αφού η περιοχή του […] ήταν από τις πιο ευχάριστες, τις πιο εύφορες και από τις καλύτερα αρδευόμενες περιοχές που μπορεί να φανταστεί κανείς.
Πώς φτάσαμε στην Επιστημονική Αποστολή του Μοριά
Μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827, η Πελοπόννησος βρέθηκε σε κατάσταση αποδιοργάνωσης. Παρότι ο στόλος του Ιμπραήμ καταστράφηκε, ο αιγυπτιακός στρατός παρέμενε στον Μοριά, με συνέπεια την εκτεταμένη καταστροφή οικισμών, καλλιεργειών και πληθυσμών. Τον Αύγουστο του 1828, η Γαλλία ανέλαβε τη σταθεροποίηση της περιοχής με την αποστολή 14.000 ανδρών υπό τον στρατηγό Maison. Σκοπός ήταν η εκκένωση της Πελοποννήσου από τις αιγυπτιακές δυνάμεις και η υποστήριξη της κυβέρνησης Καποδίστρια.
Μέσα στο ίδιο έτος, η γαλλική κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Ακαδημία του Παρισιού, αποφάσισε την αποστολή επιστημονικού σώματος για την καταγραφή του φυσικού και ιστορικού τοπίου της Πελοποννήσου. Η Επιστημονική Αποστολή του Μοριά οργανώθηκε σε τρεις τομείς: Φυσικές Επιστήμες (Bory de Saint-Vincent), Αρχαιολογία (Léon-Joseph Dubois), και Αρχιτεκτονική–Γλυπτική (Guillaume-Abel Blouet). Η αποστολή εργάστηκε κυρίως το 1829. Τα πορίσματα δημοσιεύτηκαν σε οκτώ τόμους (1831–1838), με 2.420 σελίδες και 405 εικονογραφικούς πίνακες, συνοδευόμενα από τη χαρτογράφηση της Πελοποννήσου και αργότερα ολόκληρου του Βασιλείου της Ελλάδος
Η σημασία της αποστολής δεν περιορίζεται στο επιστημονικό της έργο. Αποτέλεσε θεμέλιο για τη δημιουργία της ελληνικής κρατικής γεωγραφίας, συμβάλλοντας στην εδαφική και διοικητική οργάνωση του νέου κράτους.
