Από την Πύλο στη Μεσσήνη το 1889: ένας ταξιδιωτικός οδηγός καταγράφει το Λοΐ
Το 1889, ο εκδοτικός οίκος Baedeker, με έδρα τη Λειψία, κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα τον ταξιδιωτικό οδηγό Greece. Handbook for Travellers. Ήταν η πρώτη αγγλική έκδοση ενός έργου που βασίστηκε στη δεύτερη γερμανική, με σκοπό να εξοπλίσει τον Ευρωπαίο περιηγητή με «ό,τι πιο αναγκαίο» για να γνωρίσει την ιστορία, τον πολιτισμό και τη γεωγραφία της χώρας. Ο τόμος περιλάμβανε λεπτομερείς διαδρομές, πρακτικές πληροφορίες, χάρτες, σχέδια και πανοραμικές απεικονίσεις, αντανακλώντας το πνεύμα του περιηγητισμού της εποχής.
Οι οδηγοί Baedeker ως ιστορικές πηγές
Η σημασία των οδηγών Baedeker υπερβαίνει την πρακτική τους χρήση. Αποτελούν πολύτιμα τεκμήρια για τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη του 19ου αιώνα προσέγγιζε και αναπαριστούσε τον ελληνικό χώρο. Ο Baedeker επιχειρεί να καθοδηγήσει τον ταξιδιώτη όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και πολιτισμικά, παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως τόπο αρχαιοτήτων, «γραφικών εθίμων» και ενδοχώρας προς εξερεύνηση.
Μια αναφορά στο χωριό Λοΐ
Σε αυτή την αγγλική έκδοση του 1889 περιλαμβάνεται μια λεπτομερής περιγραφή της διαδρομής από την Πύλο προς τη Μεσσήνη, μέσω Άνδρουσας. Ανάμεσα στα σημεία που καταγράφονται βρίσκεται και το χωριό Λοΐ, με τη διπλή γραφή Loghi ή Loi. Η σύντομη αυτή αναφορά προσφέρει μια ακόμη αποτύπωση της τοπωνυμίας του χωριού σε ευρωπαϊκό έντυπο.
Το απόσπασμα του ταξιδιωτικού οδηγού
Από την Πύλο προς τη Μεσσήνη (10½ ώρες):
Μέχρι το Χάνι του Κουμπέ (2½ ώρες) και ως το σημείο όπου ο δρόμος από την Ανδρούσα συναντά τον δικό μας (1 ώρα). Έπειτα ακολουθούμε τον δρόμο της Ανδρούσας προς το Αρναούταλι (σημ. Πετρίτσι) (½ ώρα) και διασχίζουμε τα όμορφα δάση στις νοτιοανατολικές πλαγιές των Κοντοβουνίων, περνώντας πολλά ρέματα.Από το χωριό Λογή ή Λοΐ (5½ ώρες από το Αρναούταλι), μπορούμε να συνεχίσουμε (με οδηγό) μέσω δασικών μονοπατιών από το Σάμαρη (σημ. Ελληνοεκκλησιά) προς το Μαυρομμάτι (3 ώρες). Είναι όμως ασφαλέστερο να ακολουθήσουμε τον κύριο δρόμο πέρα από το Λοΐ, μέσω του Μάνεσι και του Κάτω Νταλακλή (σημ. Πολύλοφος), προς την Ανδρούσα (2 ώρες). Από εκεί προς το Μαυρομμάτι (2¼ ώρες).
Το Λοΐ στον γεωγραφικό και συγκοινωνιακό χάρτη του 19ου αιώνα
Ο οδηγός του Baedeker δείχνει ότι το Λοΐ αποτελούσε ενεργό σταθμό στο δίκτυο μετακινήσεων της εποχής, με διαδρομές για πεζούς και ιππείς. Η αναφορά στη δασική διαδρομή αποκαλύπτει ότι τα παλιά μονοπάτια παρέμεναν σε χρήση και ότι οι ταξιδιώτες χρειάζονταν οδηγό. (guide necessary).
Οι μορφές Loghi και Loi τεκμηριώνουν την τοπωνυμία και διασώζουν τη φωνητική απόδοση του ονόματος, όπως την αντιλήφθηκε ο περιηγητής.
Ένας σταθμός στον χάρτη της Δυτικής αντίληψης
Η σημασία αυτής της αναφοράς δεν περιορίζεται στην τεκμηρίωση της ύπαρξης του Λοΐ. Εντάσσει το χωριό, έστω και φευγαλέα, στο ευρωπαϊκό σύμπαν του περιηγητικού λόγου, μέσα σε έναν ταξιδιωτικό οδηγό που περιλαμβάνει μνημεία όπως της Αθήνας, της Ολυμπίας και των Δελφών.
Ο τρόπος με τον οποίο το Λοΐ εμφανίζεται στο κείμενο επιβεβαιώνει ότι βρίσκεται στον χάρτη ενός κόσμου που τον διασχίζουν ξένοι με πυξίδα την αρχαιότητα, αλλά και ανάγκη για στέρεες διαδρομές. Αυτή η σύντομη αναφορά αρκεί για να δώσει στο Λοΐ θέση στον ιστορικό χάρτη της περιήγησης.
